Verlichting kiezen

Om te weten wat de voor en nadelen zijn van verschillende soorten lampen,
is het nuttig volgende zaken eens te bespreken:

Soorten verlichting

Directe verlichting

directe verlichtingBij directe verlichting schijnt de lichtbron rechtstreeks op het te belichten oppervlak zonder enige filtering.
Dit type verlichting kan je gebruiken om kunstwerken of meubels uit te lichten maar ook als algemene verlichting wordt directe verlichting vaak gebruikt.
Zoals je kan zien onderaan het schilderij, zorgt directe verlichting voor schaduw. Dit zorgt er voor dat er grote contrasten ontstaan tussen licht en donker in de ruimte. Hierdoor kunnen we een gezellige sfeer creëren, ideaal dus in een leefruimte en slaapkamer. Spots zorgen typisch voor een directe verlichting.
Wanneer je dit soort verlichting als hoofdverlichting in een ruimte wenst te gebruiken, moeten er wel meerdere lichtbronnen voorzien worden omdat het licht anders niet gelijkmatig verdeeld zal worden in de ruimte.
Je kiest dan ook best voor spots met een brede stralingshoek. Zeker bij spots met led-verlichting zijn de stralingshoeken van spots zeer verschillend!
Omwille van de schaduw en contrasten is directe verlichting is minder aangewezen op plaatsen waar gewerkt moet worden zoals een buro, atelier, keuken,...

Diffuus verlichting

Diffuus verlichtingHierdoor ontstaat er een gelijkmatige verdeling van het licht waardoor de kamer overal evenveel belicht zal worden. Direct diffuse verlichting geeft weinig schaduw of reflecties waardoor het bijzonder geschikt is om de werkplek te verlichten. In huis is dit type verlichting bijzonder geschikt voor de verlichting van werkruimtes zoals bureau, atelier en keuken.

Het kan ook dienen als basisverlichting in andere ruimtes overdag. Denk er bijvoorbeeld aan dat je graag voldoende ziet wanneer je kuist.
Daar kan je het wel best combineren met directe verlichting om 's avonds meer sfeer te brengen.
TL-lampen en spaarlampen geven typisch een goede diffuus verlichting, maar ook sommige TL-lampen of led-panelen werken hiervoor prima!

Kleurtemperaturen

Licht bestaat in verschillende kleurtemperaturen.

Om dit duidelijk te maken hebben we onderstaand schema gemaakt.

Gloeiende kolen geeft een kleur van ongeveer 1000°K, daglicht is ongeveer 5000°K en
zware bewolking zorgt voor ongeveer 10000°K

kleurtemperaturen2Bij lampen wordt gesproken over warm wit, tussen ±2000°K - 3000°K,
koud wit 3100°K - 4500 °K en daglicht 4600°K - 6500 °K.
(Soms wordt er ook over "super warm wit" of "extra warm wit" wanneer wil duidelijk gemaakt worden wanneer
de kleur minder dan 2700°K of 2400°K is.)

Een gloeilamp die gedimd is zorgt voor 2200°K, ongedimd 2700°K.
Halogeen spots zijn ongeveer 3000°K ongedimd.
TL-lampen kleur 830, zijn ook 3000°K en kleur 840, 4000°K
Spaarlampen tussen 2700 °K en 4000°K.
Huishoudelijke led-lampen bestaan van ongeveer 1600°K tot ±10000°K

Soorten Lampen

Gloeilampen

KooldraadlampOp 21 oktober 1879 brandde de gloeilamp met koolstofvezel van Thomas Edison en zijn team voor het eerst.
De gloeilamp die we vandaag nog kennen werkt volgens het zelfde principe. In plaats van een kooldraad wordt een wolfraam draad toegepast.

Kooldraadlampen werd door Philips wel nog gemaakt tot 2007! Het uitzicht van de lamp wanneer deze brand is namelijk iets anders dan wanneer wolfraam wordt gebruikt.
Hoewel er in Europa reeds lange tijd een verbod is op de verkoop van gloeilampen, zijn ze in restaurants en cafés nog ruimschoots aanwezig om een gezellige sfeer te creëren. Door op de verpakking van de lampen te noteren dat ze enkel mogen worden toegepast "voor speciale doeleinden", mogen ze wél nog verkocht worden. Ze worden tegenwoordig zowat allemaal geproduceerd in China.

Gloeilampen kunnen worden gebruikt op AC, maar ook op DC spanning. 6V, 12V en 24V lampjes worden soms nog gebruikt bij fietsen, bromfietsen, auto's en andere vervoersmiddelen. Huishoudelijk worden gloeilampen op 230V gebruikt.


Het gebruik van gloeilampen heeft twee voordelen:

Ze zijn zéér eenvoudig dimbaar (weerstand, fase-aansnijding of -afsnijding). en hoe meer ze gedimd worden, hoe warmer de kleur wordt.De kleurtemperatuur van gloeilampen gaat van 2700°K ongedimd tot ongeveer 2200°K gedimd.

Wanneer een gloeilamp dus niet wordt gedimd, valt het voordeel van de gezellig warme kleur dus weg.

Een gloeilamp heeft echter veel nadelen:

  • Deze lamp is duur! Misschien niet altijd in aankoopprijs, maar door het hoge verbruik voor een lage lichtopbrengst kost deze je zeer veel geld.
  • Ze is niet sterk. Het worfraamdraadje in de lamp is niet sterk en kan bij een stoot gemakkelijk breken.
  • De levensduur van 750 tot 1500 uur is zeer kort in vergelijking met andere lampen.
  • De lampen worden warm. Je kan je verbranden of bij slechte montage kan brand ontstaan. De overvloedige warmteontwikkeling is vooral nadelig in de zomer.
  • Lage lichtopbrengst bij een hoog verbruik.
    In gedimde stand zijn gloeilampen nóg minder efficiënt. Dan verbruiken ze dus nog meer watt per lumen lichtopbrengst. De levensduur van de lamp stijgt wel, wanneer deze wordt gedimd.

    Halogeenlampen

    halogeenDe werking van een halogeenlamp lijkt sterk op dat van een gloeilam

    p. De ballon is gevuld met een inert gas onder hoge druk. Aan dit gas wordt een kleine hoeveelheid halogeen (broom of jodium) toegevoegd, waaraan de lamp zijn naam ontleent.
    Een halogeenlamp werkt op hogere temperatuur.
    Daardoor is de kleurtemperatuur verschoven naar het blauwe gedeelte, met als gevolg meer UV-licht en minder infrarood. Een halogeenlamp straalt dus kouder licht uit dan een gloeilamp wanneer deze optimaal werkt.

    Deze lamp is iets zuiniger dan gloeilampen.

    Het voordeel zit hem voornamelijk op halogeen lampen die op 12 volt werken.
    Een 20W 12V halogeen geeft even veel licht als een 50W 230W halogeen! Een 45W halogeen lamp op 12V geeft drie keer meer licht dan een 50W lamp op 230V. De 12V lampen gaan ook langer mee dan de 230V versies.

    Om halogeen op 12V te laten werken dien je wel gebruik te maken van een transformator.
    Er bestaan elektronische en gewikkelde transformatoren. De elektronische zijn iets zuiniger en zijn compacter, maar zijn beperkt in vermogen.
    transformatorIndien de afstand tussen de spot en de transformator kleiner of gelijk is aan 2 meter, kan je een elektronische transformator installeren. Wanneer de afstand echter langer is dan 2 meter moet je  een gewikkelde transformator te installeren. Naarmate de afstand langer wordt en de belasting hoger wordt, dient u een dikkere kabel te nemen. Hoe langer de afstand tussen de transformator en de spot, hoe meer verlies er namelijk optreedt.

    Het dimmen van een 230V halogeen gaat op ze zelfde manier als bij gloeilampen.12V Halogeen lampen met gewikkelde transformatoren moeten gedimd worden door fase afsnijding. Worden elektronische transformatoren gebruikt, moet je dimmen met fase-aansnijding.

    Net zoals bij gloeilampen zorgt dimmen van zowel 230V als 12V halogeen lampen er voor dat ze minder efficiënt werken. Dan verbruiken ze dus meer watt per lumen lichtopbrengst. De levensduur van de lamp stijgt wel, wanneer deze wordt gedimd.

    TL-lampen

    TL lampDe werking van de TL-lamp berust op het opwekken van ultraviolette straling in een kwik-ontlading. Door middel van fosforpoeder op de wand van de TL-lamp wordt de UV-straling omgezet in zichtbaar wit licht. Via elektroden aan weerszijden van de lamp, komen opgewekte elektronen in botsing met elektronen van het gas dat in de lamp zit. Het inwendige fluorescerende poeder zorgt dat vrijgekomen straling omgezet wordt in licht.

    Dit soort lampen is veel zuiniger dan halogeen en gloeilampen.

    ballast tlAan weerszijde van de TL-buis bevinden er zich elektrodes die door middel van een voorschakelapparaat of kortweg (VSA) bestaande uit een ballast, een condensator en een starter, die voor de ontlading zorgde, waardoor er een ultraviolette straling ontstaat.

    Wanneer een TL-lamp vervangen dient te worden, raad men steeds aan ook de starter te vervangen.

    Sinds 2002 bestaan de elektronische voorschakel apparaten (EVSA). De TL-lamp treedt daarbij in werking door een relatief hoge frequentie dit tussen 20 à 100kHz. Een TL-armatuur uitgerust met een (EVSA) heeft bijkomende voordelen: De onsteking gebeurd zonder dat de lamp gaat flikkeren, langere leversduur, lager energieverbruik, bevatten minder kwik en maken minder geluid.

    Een EVSA-R is een dimbaar elektronisch voorschakelapparaat. Deze ziet er uit als een gewone EVSA, maar heeft extra aansluitingen.
    Deze kunnen enkel gedimd worden met een 0-10V signaal of mbv Dali sturing.
    Dit wil zeggen dat een extra bedrading noodzakelijk is naar de voorschakelapparatuur om deze te dimmen!

    De levensduur van de TL-lampen wordt niet beïnvloed door het dimmen.

    Door het diffuuslicht dat de lampen uitstralen zijn deze lampen uitermate geschikt voor gebruik in kantoren en ateliers. Ze geven echter minder warm licht dan andere soorten verlichting waardoor ze in woningen minder worden gebruikt.
    Met de komst van de dimbare versies en led-versies worden ze wel vaker gebruikt in woningen bij indirecte verlichting.

    Een nadeel van TL-lampen is dat ze milieuonvriendelijk en giftig kwikdamp bevatten. Wanneer zo'n lamp breekt, moet je dus voorzichtig te werk gaan.

    Spaarlampen

    spaarlampSpaarlampen zijn eigenlijk compacte TL-lampen waarvan zowel de voorschakelapparaat als de starter is ingebouwd. Hierdoor kunnen zuinige spaarlampen direct de gloeilampen vervangen.

    Net zoals TL-lampen bevatten ze dus ook de giftige kwikdamp.

    Ook de lichtkleur is net als bij TL-lamp niet warm, en wordt dus als ongezellig ervaren.

    Sommige spaarlampen zijn dimbaar, maar bij het dimmen daalt de levensduur van de lamp. De lamp wordt
    bij het dimmen ook minder efficiënt.

    Led-lampen


    In een razend snel tempo zijn led-lampen de voorbije jaren geëvolueerd en dit doen ze nog steeds.
    De eerste led's konden nog te weinig licht produceren om bestaande verlichting volwaardig te vervangen en het licht was ook koud net als
    bij TL-lampen of spaarlampen.

    Die tijd is gelukkig al een eindje voorbij en we mogen gerust zeggen dat wanneer je het
    het objectief bekijkt, is er sinds kort géén reden meer is om nog gloeilampen of halogeen te gebruiken.

    Afhankelijk van het aantal branduren en het type van de lamp, kan je de investering van een ledlamp al na één jaar terug winnen door het lage verbruik.
    Er bestaan led-lampen van enorm veel verschillende fabrikanten. De goedkopere leds zullen zowat altijd een kortere levensduur hebben, minder zuinig zijn en een minder warme kleurtemperatuur behalen.

    TIP! Kijk bij aankoop van een ledlamp steeds naar hoeveel lumen licht ze kunnen produceren én welk kleurtemperatuur deze is. Soms staat de kleur niet vermeld en dan kan dit per lamp van die zelfde fabrikant verschillen.

    dim to warmEr bestaan ledlampen die net als gloeilampen (en halogeen) warmer licht uitstralen wanneer ze worden gedimd. Ook die gaan van een kleurtemperatuur van 2800K naar 1800K! Zoek maar eens naar "dim to warm".

    In deze lamp zitten verschillende soorten leds die al dan niet geactiveerd worden bij een bepaalde dimstand. Hierdoor is het uitzichtled kooldraad van de lamp zelf misschien wat minder mooi dan andere lampen.

    Er bestaan ook led-lampen die wél een mooi uitzicht hebben. Zoals deze van het merk Bailey hier rechts. Deze lijkt zeer goed op de oude kooldraadlampen, maar verbruikt slechts 2 watt en geeft een kleurtemperatuur van 1800K , gezellig warm licht dus.

    Soorten LedHierboven kan je de evolutie zien van de leds die huishoudelijk kunnen worden toegepast.